توضیحی بسخنرانی در کنفرانس روزجهانی زبان مادری

نقش کنگره مغان در تحول فرهنگی ایران و منطقه

دربخش فرهنگی وهنری کنفرانس “کثرت زبانی، چالشها وفرصتها” در17 فوریه 2024 درشهرکلن بمناسبت روزجهانی زبان مادری، ده دقیقه وقت دادند. منهم دوشعر یکی از ماغتیم قلی با عنوان “اوغلیم- آزادیم ” ودیگری شعر “پیغام” احمد شاملو به ماغتیمقلی را برگزیدم. ولی ضرورت آشنا نمودن با ماغتیمفلی وادارم نمود، اول به مجادله تاریخی ایکه درآسیای میانه از1405 بدنبال وفات تیمور شروع وسه سده جریان یافت، وسپس با وضعیتی که با قتل نادرشاه در1747 درمنطقه گوکلنگ پدید آمد، اشاره نمایم. آن شعر درواقع گزارش بحث ماغتیمقلی با پدراست. پس یکطرف بحث پدر فرهیخته ایست که متوجه شده پسرش بجای عرصه فرهنگی درعرصه نظامی- سیاسی فعال شده است. دکتر آ.سارلی نویسنده زندگینامه پدر ماغتیم قلی درکتاب “دیوان دولت محمد آزادی”، میگوید، او “دانشمند نظریه پرداز شناخته شده”، ولی ساموئولوویچ آگاهی او ازعلوم وفنون زمانه را بالاتر ازدیگر قلم بدستان ترکمن می داند. بعلاوه ، پدر درواقع آخرین میراثدار جنبش محفاظت از “ترکی جغتایی” است که با تلاش علی شیرنوایی با خلق “محاکمه الغتین” راه اندازی شد. ولی پسر برخلاف پدر دوره میراثداری را پایان یافته دانسته، با بنیانگذاری زبان ادبی ترکمنی، زبان ترکمنی را از سلطه ترکی جغتایی آزاد می نماید.%

توضیحی به انتقاد درمورد نقش گفتمان کنگره مغان درمتحول شدن مختوم قلی

کنگره مغان و پذیرش و تصویب رفرم مذهبی درآن، یک واقعه تاریخی بزرگ و موثری در خنثی کردن پروژه ها وتوطئه های شوم استعمارگران براساس “تفرقه بیانداز و حکومت کن” است. مختوم قلی، نورمحمد عندلیب اورگنجی وبسیاری از قلم بدستان منطقه آسیای میانه در رابطه با گفتمان مربوط به کنگره مغان متحول می‌شوند. بعلاوه نادرشاه دربرگشت از سفر هندوستان بمدت سه ماه درآسیای میانه مانده علاوه بر گفتگو با معتمدین و ریش سفیدان، درمدرسه ای از شهر خیوه یک کنفرانس سه روزه با شرکت روحانیون شیعه وخادمان دین اهل سنت برگزار می‌کند.

نادرشاه درمرحله بعدی با آوردن جمع بزرگی از امام های جماعت شیعه و اهل سنت کنفرانس مشترک بزرگی در نجف عراق ترتیب داده از آنها تایید مصوبات کنگره مغان را گرفته به دربار سلطان محمود عثمانی می‌فرستد تا آخوندهای دربار عثمانی از مخالفت با مصوبات کنگره مغان دست کشیده اجاز دهند ایرانیان شیعه مذهب بهمراه سنی ها درمراسم حج شرکت کنند.

اگر ۶۰سال بعد در۱۷۹۶میلادی آقا محمدخان قاجار درمراسم تاجگذاری اش حکومت خودرا میراثدار صفویه اعلام نمی کرده و علیه رفرم مذهبی کنگره مغان موضع نمی گرفت، امروزه ایران از بسیاری از کشورهای منطقه پیشرفته و قوی تر شده می توانست نقش سازنده موثرتری در منطقه وجهان داشته باشد.

لینک سخنرانی در کنفراس روز۱۷فوریه ۲۰۲۴ در شهر کلن آلمان