تأچ مأمد سوخانقلی در سال 1864 در روستای یانقال بخش گؤک دپه در یک خانواده دهقانی متولد شد. او از سن هفت سالگی نواختن دوتار را فرا گرفته و نخستین معلم او، دوتار زن معروف ترکمن، استاد گولگلدی بود.
تأچ مأمد سوخانقلی که بر نواختن دوتار بخوبی تسلط یافته بود، بتدریج با موسیقی آواز و گنجینه آلات موسیقی خلقی ترکمن آشنا میگردد. تلاش متداوم او برای فراگیری بیشتر موسیقی ترکمن، بزودی او را در ردیف موسیقیدانان مشهوری همچون کل باغشی و چوودور باغشی قرار میدهد. او سالها تحت رهبری آنها به نواختن دوتار پرداخته و در نهایت به استادی دوتار ارتقاء می یابد. او در سالهای 20، بعنوان یک موسیقیدان ترکمن مقبولیت یافته و به همراه کل باغشی به اجرای موسیقی می پردازد.
در سال 1932، نخستین اثر هنری او تحت عنوان « آزاتلئق » خلق میگردد. در سالهای بعد، آهنگهای بسیاری از سوی او ساخته شدند که مورد استقبال وسیع توده مردم قرار گرفتند. این ایام مصادف با دوران فعالیتهای آموزشی اوست، که از میان شاگردان او میتوان به موسیقیدانان نامداری همچون مئللی تأچ مراد، پورلی ساری، ساخی جبار، گیچگلدی آمان، کیچی گلدی مراد و دیگران اشاره نمود.
در سال 1928، کمیته رادیو ترکمن عشق آباد افتتاح گردیده و بلافاصله آنسامبل سازهای خلقی ترکمن شکل میگیرد. در این آنسامبل، بهمراه دیگرموسیقیدانان ترکمن از تأچ مأمد نیز برای کار در آنجا دعوت بعمل میاید. کار کردن برای او با این مجموعه، هم مفید و هم ثمر بخش بود. تأچ مأمد سوخانقلی با حدود ده سال کار در رادیو، یکی از مبلغان فعال اجرای شکل نوینی از موسیقی آنسامبل در میان ترکمنها بشمار می آید.
اجرای منظم کنسرتها در رادیو، از موسیقیدانان آنسامبل جدید بازدهی کاملی را طلبیده و در عین حال، این امر انگیزه خوبی بود برای آنان که به خلق آهنگها و ترانه های جدید پرداخته و همچنین مهارت نوازندگی خود را ارتقاء دهند. کارهای اجرایی فعال تأچ مأمد سوخانقلی بتدریج با خلاقیتها توأم گردید. او که بخوبی بر نواختن سازهای خلقی میراث مانده از بهترین نوازندگان و استادان موسیقی ترکمن تسلط یافته بود، بتدریج به ساختن آهنگها و ترانه های جدیدی مبادرت ورزید که از ارزش والایی برخوردار هستند. از میان آنها میتوان به « باغ ایچینده» ، « لنین حاقئندا آیدئم » ، و « تورکمنستان » اشاره نمود. او همچنین برخی آهنگهای آنسامبل دوتاریست ها از جمله « گؤک دپه » ، « آیرئلئق » ، « داغ آرمان » ، « ساریا » ، « غیز دوردی» و برخی دیگر را مورد بازسازی قرار داد.
در سال 1938 که فیلارمونی دولتی ترکمنستان ایجاد گردید، از او هم برای کار در فیلارمونی دعوت بعمل آمد که تا پایان زندگیش وی در آنجا مشغول بود. فعالیتهای تأچ مأمد سوخانقلی، دوتاریست نابغه و در عین حال آهنگساز، حلقه مهمی در تاریخ فرهنگ موسیقی ترکمن بشمار می آید. او دستاوردهای چندین قرن فرهنگ باغشی های ترکمن را با موسیقی خلقی معاصر پیوند داد. تأچ مأمد سوخانقلی از سال 1940 عضو اتحاد آهنگسازان بود. او بطرز درد آوری در سال 1942 درگذشت.
منبع ترکمن صحرا
