اشاره: لباس زنان ترکمن سرشار از تنوع و زیبایی است و برای هر دوره سنی نوع پوشش متفاوت است. کلاهی که دختران ترکمن بر سر می گذارند، بوریک، تاسرگ، تاخیه نامیده می شود. روی این کلاه که به صورت گرد و دارای برجستگی می باشد، با پولک و قوبلک های نقره ای تزیین می دهند. دختران موهای خود را به صورت چهار رشته بافته، دو رشته از جلو و دو رشته به عقب می دهند. موها را با آویزهایی از جنس طلا و نقره به نام «ساچ باغ» (موبند) می آرایند. در نوک و تابَکهای لوله ای شکل به هنگام نامزد شدن پر پرنده ای به نام «ارتاغه» قرار می دهند، به این دختر اوتاغه لی قیز می گویند.
سینه ریز درشتی بر گردن می آویزند به نام «بقو» و بر یقه پیراهن گل سینه می آویزند. شلوار زنانه (بالاق) دارای نقوش زیبا و قدیمی است که در انتهای پاچه شلوار سوزن دوزی می شود. نقوش آن که به نام «ایق اورنی» گفته می شود، متنوع است.
دویه کله (سر شتر)، سگررمه چویچه (نقش جوجه)، واخ ارمان، ایکی حورمان و علاوه بر آن نقوش قوش قانات، قویماق، تکه نقش، موی نقش، بوستانی نیز کاربرد دارد.
پیراهن زنان سه قسمت دارد. آستین (نیگ)، پهلو (یان)، دامن (آشری). دختران ترکمن از کمربندهایی به نام «هونجی قوشاق» استفاده می کنند. کفش آنان به نام گل میخ لی و قرمه کوش توسط کفاشهای محلی و هنرمندان دوخته می شود. تاج عروس به نام آلین دانگی از نی های بسیار باریک شبیه به جارو بافته شده و دور آن را با پارچه می دوزند و زیور پیشانی (آلین شای) را بدان وصل می کنند. فلسفه این نوع کلاههای بلند زنان را باید در رمز و راز روزهای نبرد و جنگ جستجو کرد. زیور پیشانی به نامهای گوناگونی از قبیل «ایگمه»، «اوریما» و «آلین شای» است.
دختران برای دوران عروسی نیم تنه مخصوصی به نام (چاووت) دارند که پر از سوزن دوزی و آویزهایی از سکه و پولکهای نقره ای است. روسری نسبتا ضخیم آنان با سوزن دوزی به نام (کورته ـ کورتکین) است.
به تدریج که زن ترکمن به سنین میانه پا می نهد از بلندی (تاج عروس) کاسته می شود، (هر سال به اندازه دو انگشت) و در این زنان نام (تبرک) دارد. پیشانی بند زنان رنگ سیاه می گیرد که این رنگ نشانه کارکشتگی و کسب تجربه است. بر خلاف زنان جوان که رنگ قرمز به نشانه شادابی، رنگ پیشانی بند آنان است و در مرحله پیری زنان پیر ترکمن، پیشانی بند سفید به نشانه آنکه نوه دختری را عروس کرده و برای نوه پسری اش نیز عروس گرفته است.
تورکمن ها همیشه آزاد زندگی کردند و همیشه آزاد بودند ولی عده ای با افکار افراطی و خراب اسلامی شان در تلاش هستند که این تمدن و فرهنگ و پوشش اصیل این قوم را از بین ببرند و در تلاشند تا تمام اقوام مختلف در ایران اصالت خود را از داده و به اعراب متمایل شوند. من عرب نیستم و هیچ ترکمنی، هیچ ترکی، هیچ فارسی و هیچ اقلیت کوچک و بزرگی که در ایران زندگی می کنند عرب نیستند و هر کدام پوششی اصیل دارند که پشت آن تاریخ و تمدن و فرهنگ اون اقوام نهفته است.
پوشش ما تورکمن ها برایمان بسیار زیباست و مهم است که حتی با دیدنش احساس غرور میکنیم چرا که این هویتمان است و ایران با اقوام رنگارنگش زیباست، ولی در ایران با خرافات در مورد پوشش اسلامی ذهن های زنان و دختران این مرز و بوم را مسموم کرده اند.
این چگونه دین ایست که زنان و دخترانمان اختیاری برای جسم خود ندارند و مانند کالایی است که تزئینش به دست مردان است، برای چنین مردانی باید فقط باید مانکن هایی که این روزها خبرش در رسانه ها بیداد میکند داد تا به هر نوعی که بخواهند تزئین کنند،ادیان هویت و حرمت زن را از انان گرفته است، هرموجود زنده و هر انسانی اعم از زن و مرد آزاد زاده شده و باید آزاد زندگی کنند.
در میان تورکمن ها چیزی به نام مهریه وجود ندارد و در قبال آن هیچ وقت قول و قراری برای اجازه زن از مرد باشد در میان نیست، زنان و مردان تورکمن آزاد زندگی میکنند. در تاریخ تورکمن ها، زنانی بودند که فرماندهی لشگری از مردان را بر عهده داشته اند.
ولی امروز تمام آن شیر زنان را فراموش کرده ایم و با انداختن پارچه ای سیاه بر رویشان به تاریک خانه تاریخ کشانده ایم.
من امروز از آزادی،شجاعت و مهر و محبت زنان تورکمن ایران زمین می نویسم چون آنها مادران دلسوزی بودند که هویتمان را حفظ کرده اند ولی در کمال تاسف ایرانمان بدست لاشخورانی افتاده است که تب عرب زدگی دارند، و تلاش می کنند تا هویت و اصالت ایرانیان را بر باد دهند، این خائنان همیشه در تاریخ ایران بوده اند.
نویسنده: امید بایندری مقدم
